کسب و کارها در ابتدای راه یا در ابتدای یک دوره برنامه‌ریزی با یک ابهام مواجه می‌شوند. ابهامی که در مورد نقاط تمرکز و برنامه‌های جدید است. برایشان مشخص نیست که اولویت کاری‌شان چیست و بر چه موضوعاتی باید مدیریت کنند.
اینجاست که ابزارهای تحلیل استراتژیک به کمک مدیران و تصمیم‌گیرندگان می‌آید. تحلیل استراتژیک و ابزاری مثل SWOT Analysis یا تحلیل سوات، به تصمیم‌گیری بهتر برای آینده کسب و کار کمک می‌کند. بنابراین همراه نردو باشید تا آنچه در مورد این تحلیل نیاز دارید، به شما ارائه کنیم. انتظار داریم پس از مطالعه این مقاله بر موارد زیر تسلط داشته باشید:
- تحلیل SWOT چیست؟
- سناریو استراتژیک بر اساس SWOT
- سوالاتی که در SWOT باید پاسخ دهیم
- توانایی تحلیل یک کسب و کار با استفاده از تحلیل سوات
تحلیل SWOT چیست؟
تحلیل SWOT یک ابزار تصمیم‌گیری و تدوین استراتژی است. SWOT از چهار کلمه نقاط قوت (Strengths)، نقاط ضعف (Weaknesses)، فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) ریشه گرفته.
ابزار استراتژیک به ما کمک می‌کند که بتوانیم دید گسترده‌ای درباره وضعیت کسب و کار با در نظر گرفتن عوامل محیطی (سیاست‌ها، دولت، رقابت، رفتار مصرف‌کننده و …) و عوامل درون‌سازمانی داشته باشیم. SWOT هر دو بعد را در نظر می‌گیرد. اما چگونه؟
این تحلیل به سادگی درون سازمان را به نقاط قوت (Strengths) و نقاط ضعف (Weaknesses) تقسیم‌بندی می‌کند. هدف از نقاط نقاط ضعف و قوت و ضعف در سازمان، افزایش شناخت و آگاهی از وضعیت درون‌سازمانی است.
برای مثال اگر یک شرکت دارویی متخصصانی دارد که همگی در بالاترین حد علمی هستند، این یک نقطه قوت برای سازمان محسوب می‌شود. حال این سازمان اگر تجهیزات آزمایشگاهی ضعیف نسبت به استاندارد بازار داشته باشد، نقطه ضعف سازمان تجهیزات ضعیف است. بررسی عوامل داخلی کمک می‌کند توانمندی و ضعف درون‌سازمانی را یکجا بتوانیم بررسی کنیم.
حال اجازه دهید به بررسی محیط بپردازیم. همانطور که می‌دانید (و ما در مقالات اشاره کردیم)، محیط تاثیر قابل توجهی بر کسب و کار دارد اما الزاما کسب و کار در کوتاه مدت تاثیر بر محیط ندارد. بنابراین در زمان تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی نیاز است محیط را هم به دقت بررسی کنیم.
سوات، تحلیل محیط را آسان کرده است. در تحلیل محیط، سوات به فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) نگاهی دارد تا تصمیمات موثرتر اتخاذ شوند. اگر در هنگام برنامه‌ریزی فرصتی در بازار باشد که نادیده گرفتیم، قطعا برنامه‌ریزی ناقص است. اگر تهدیدی در محیط باشد و آن را نبینیم، باز هم برنامه‌ریزی ناقص است و احتمالا با شکست مواجه می‌شود.
به شرکت دارویی فکر کنید. از فرصت‌های بازار این شرکت دارویی ممکن است افزایش نیاز مردم به داری تولیدی آن شرکت باشد (مثلا در دوره کرونا، فروش ویتامین C افزایش یافت). از طرفی ممکن است به دلیل تحریم‌ها و نوسانات نرخ ارز، واردات مواد اولیه با چالش مواجه شود.
با استفاده از 4 عامل یاد شده (تصویر بالا) ماتریسی طراحی می‌شود که منجر به افزایش شناخت از کسب و کار نسبت به فضای رقابتی می‌شود. ماتریس SWOT در واقع ابزاری برای رسیدن به تحلیل با در نظر گرفتن عوامل داخلی(نقاط ضعف و قوت) و عوامل بیرونی (فرصت‌ها و تهدیدها) است.
ماتریس SWOT (ماتریکس SWOT) و تدوین استراتژی
تا اینجای کار اجزای چهارگانه SWOT را بررسی کردیم اما فراموش نکنید که SWOT به تنهایی برای ما کاربرد استراتژیک ندارد. تا اینجای کار صرفا عواملی درون سازمانی و برون سازمانی را بررسی کردیم. اما این عوامل ما را به تصمیم خاصی نمی‌رساند و صرفا جنبه آگاهی دارد. راهکار چیست؟
در اینجا راهکار پیشنهادی تبدیل این عوامل به ماتریس (ماتریکس) است. ماتریکسی که باعث شود ما عوامل را در مقابل هم قرار دهیم. مثلا به وضعیت SWOT شرکت iPhone در بازار ایران نگاهی داشته باشید. توجه کنید که اطلاعات صرفا جهت آشنایی با ماتریکس است و اطلاعات قابل اتکا و استناد نیست.
با توجه به تصویر مشاهده می‌کنیم که زنجیره‌ای از اطلاعات وجود دارد اما باید به تحلیل برسیم. پس اجازه دهید به سراغ ماتریکس برویم. باید به تحلیلی از وضعیت موجود برسیم. مثلا اگر تهدید‌های بازار و نقاط ضعف سازمان وزن زیادی دارد استراتژی‌های متفاوتی اتخاذ می‌شود نسبت به زمانی که نقاط قوت و فرصت‌های بازار وزن قابل قبولی دارد.
بهتر هست به هر عامل که در خانه‌های چهارگانه SWOT می‌نویسیم وزنی بدهیم. می‌توانیم موارد را بر اساس شدت و قدرت تاثیرگذاری امتیاز دهیم. پس از اینکه عوامل را یکجا دیدید با مدل زیر ماتریکس را تکمیل کنید. اجازه دهید این موضوع را بیشتر بررسی کنیم.
وزن‌دهی به فرصت‌ها و تهدیدها
شاید بزرگترین سوال استراتژی، در پاسخ به یک سوال باشد: اولویت کسب و کار چیست؟ واقعیت این است که هر کسب و کاری نقاط ضعف و قوت خود را دارد. هر سازمانی فرصت‌ها و تهدید‌های خود را دارد. هر سازمان در هر بازار با وضعیت خاص خود مواجه است. بنابراین باید بدانیم که اگر تهدیدی وجود دارد، چقدر نیازمند توجه است. اگر فرصتی وجود دارد آیا این فرصت به قدری جذاب و مهم است که بابت آن تهدیدها را نادیده بگیریم؟
پیشنهاد می‌کنیم به دو عامل زیر توجه کنید:
شدت اثر: اگر تهدیدی وجود دارد یا اگر فرصتی وجود دارد چقدر تاثیرگذار است؟
احتمال رخداد: تهدید و فرصت وجود دارد. اما چقدر احتمال رخداد آن وجود دارد؟
مثلا یکی از تهدادهای بازار وجود کرونا است. اما این تهدید جلوی فروش آنلاین را شاید نگیرد. بنابراین شاید احتمال رخداد 100% باشد اما شدت اثر ناچیز است.
همین وضعیت ممکن است برای کسب و کار دیگری بحران‌آفرین باشد. بنابراین باید با رویکرد مدیریت ریسک، به عوامل بیرونی توجه شود.
جمع‌بندی
در این مقاله تلاش شد تا شما بتوانید با ابزار تحلیلی SWOT آشنا شوید. همچنین انتظار داریم شما پس از مطالعه این مقاله توانایی تحلیل SWOT داشته باشید و بتوانید موضوعات استراتژیک کسب و کارتان را مشخص کنید. خوشحال می‌شویم در موارد زیر نظرتان را برای ما بنویسید:
- چه ابزار تحلیلی دیگیری می‌ششناسید؟
- مزیت تحلیل SWOT نسبت به سایر شیوه‌های تحلیلی چیست؟
- SWOT برای کسب و کارتان انجام دادید؟ تجربه خود را به ما بگویید.
